Suçlu Kim?

SUÇLU KİM?

Yakın zamanda yaşadığımız İzmir depremi hepimizde derin yaralar açtı. Hepimiz kahrolduk, üzüldük, dua ettik ama birçok insanımız şuan hayatta değil. Yaşanan mucizeler bir nebze olsa da bizi sevince boğdu. Gönül isterdi ki hiçkimseye birşey olmasın ama, gözünü para bürümüş, yapması gereken işi tam anlamıyla yerine getirmeyen insanlar yüzünden çürük binalar tuzla buz oldu. Bu deprem sonrası herkes gibi benimde aklıma gelen ilk şey, BEKLENEN Büyük Marmara depreminde nasıl bir tabloyla karşılaşabileceğimiz oldu. Rabbim en az hasarla atlatmayı nasip etsin ama çok büyük bir yıkım olacağını herkes zaten söylüyor. 

Peki suç kimde? Her deprem sonrası akla gelen ilk kişi tabi ki müteahhit. Okuduğum birçok yorumdan sonra bazı yanlış bilinen bilgileri de gördüğüm için, bu işlerle (inşaat) uğraşan biri olarak inşaat nasıl yapılır, kimin nerede nasıl sorumluluğu vardır anlatmaya çalışacağım. Konusunda uzman olup, burada yanlış olduğunu düşündüğü bilgiyi benimle paylaşan olursa mutluluk duyarım.

İnşaatın ana sorumlusu müteahhittir. Müteahhitin kelime anlamı; sözleşme ile üzerine görev aldığı işi veya projeyi gerekli yöntemle bitirme sorumluluğu alan kişiye verilen isimdir. Müteahhit olmak için herhangi bir özellik gerekmiyor maalesef ülkemizde. Parası olup, ben bu işi yapmak istiyorum diyen herkes Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerine baş vurarak Müteahhitlik Yetki Belgesi alabilir. Bu yüzden  ülkemizdeki müteahhit sayısı, toplam Avrupa’nın neredeyse 10 katı. 

Yetki Belgesini aldık, hadi inşaata başlayalım. Bireysel olarak tek katlı bir bina dahi yaptıracak olsanız bile öncelikle bir müteahhit ile anlaşmanız gerekiyor. (Köy gibi küçük yerleşim yerlerinde projeyi çizen inşaat mühendisi ana sorumlu oluyor bildiğim kadarıyla.) Müteahhitin ilk işi, inşaat mühendisi ile anlaşarak projelendirmeyi başlatmak. Proje çizilmeden önce arazi etüdü yapılarak toprağın dayanıklılığı test edilir. Ayrıca arazinin imar durumu konuşularak kaç m2, kaç katlı inşaat olabileceği hesaplanır. Kabaca bir proje belirlenir, müteahhit veya yapı sahibi onayı alındıktan sonra inşaat mühendisi projeyi çizmeye başlar. Statik ve Mimari olmak üzere iki tane proje çizilir. Bunlara ek bir de elektrik projesi çizilir. Statik proje ana yapıyı gösteren, temel yapısı, kolon, kiriş detayları, demir ve beton kullanım detaylarının yer aldığı projedir. Mimari projede ise binanın iç ve dış yapısının detayları (duvar bölmeleri, kapı, pencere, mantolama, vb.) yer alır. Yani ana etken statik projedir. Bu projelerin çizimi tamamlandıktan sonra gerekli mülki ve idari birimler tarafından kontroller yapılır ve proje, şartları karşılıyorsa onaylanarak müteahhite teslim edilir. Müteahhitin görevi projede yer alan tüm detayları ile inşaatı tamamlamaktır.

Daha öncede belirttiğim gibi müteahhitin inşaat konusunda herhangi bir bilgisi olmayabilir. Ana görevi, maddi gücünü kullanarak personel ve malzeme ihtiyacını karşılar ve gerekli mercilerle koordine kurarak inşaatın projeye uygun tamamlanmasını sağlar. İlk iş olarak inşaatın yapımında çalışacak ekip oluşturulur. Bu ekibin en kıdemlisi Ustabaşı/Kalfa dır. Bu ekipteki kişiler bu işi usta çırak ilişkisiyle birbirine aktararak öğrenir. Yakın zamanda Halk Eğitim Kurslarına katılarak belge alma (kalıpçı, duvarcı, demirci) zorunluluğu getirildi ama çoğunda hala bu belge yok. Bu yüzden inşaatı tüm detayları ile eksiksiz olarak yürütmek  “Şantiye Şefi” nin görevidir. Şantiye şefi inşaat mühendisi olup, inşaatın projeye uygun olarak yürütülmesini sağlamak adına müteahhite karşı sorumludur. Bu kişi inşaatın tüm yapımının ana sorumlusudur. Çünkü müteahhit nereye hangi demir kullanılır, hangi beton sınıfı kullanılır bilmeyebilir. Şantiye şefi gerekli kontrolleri sürekli yapar ve “Ustabaşını” gerekli gördüğü yerde uyararak herhangi bir aksaklığa izin vermez.

Gelelim asıl denetim mekanizmasına. Bu sistemdeki asıl denetleme mekanizması “Yapı Denetim” firmalarıdır. Bağımsız kuruluş olan yapı denetim firmaları mülki/idari birimlere karşı sorumludur, yani müteahhitin üstü yetkidedir. Kısacası müteahhit kendi parasıyla kendini dövdürtür. Şantiye şefi belki de hiç inşaata uğramaz, herşeyi ustabaşına bırakır parasını alır çekilir kenara. Nasıl olsa yapı denetim sorumlusu kontrol edecek deyip umursamaz davranabilir. Fakat yapı denetim sorumlusu bunu diyemez. Müteahhit, istediği yapı denetim firması ile çalışmakta serbesttir. Yapı denetim sorumlusu her an inşaatın başında bulunmak zorunda değildir. Genellikle beton dökümünden önce gelir, tüm kontrolleri (özellikle demir kullanımını detaylı inceler)  yapar. Proje dışında farklı birşey görür veya bir eksiklik tespit ederse inşaatı durdurur ve sorunun giderilmesi için ilgililere bilgi verir. Onay vermediği sürece beton dökümü yapılamaz. Yapı denetim sorumlusunun kaçamak yapma şansı da yok, çünkü inşaata gittiğini ve gerekli kontrolleri yaptığını ispat etmek zorundadır. Bildiğim kadarıyla takip cihazları var konum belirleyen ve ayrıca fotoğraf çekerek orada bulunduklarını göstermek zorundalar. Ayrıca inşaata dökülen betondan numune alarak laboratuvarda inceleme yaptırırlar. O an başka bir aksilik yoksa beton dökülür ama sonradan çıkan beton numunesinde olumsuz bir durum tespit edilirse inşaat durdurulur. Bu durdurma bildiğim kadarıyla yıkıma kadar gidebilir.

Şimdi diyeceksiniz ki bu kadar denetleme mekanizması varken bu çürük binalar nasıl yapıldı? Yıkılan binaların tamamı neredeyse eski binalar. Yani 15-20 yıl öncesi binalar. Özellikle 17 Ağustos 1999 Gölcük depreminden sonra yeni kanunlarla denetleme mekanizmaları arttırıldı. Şuan günümüzdeki işleyişten bahsettim ama önceden bu işler nasıl olurmuş pek bilgim yok açıkçası. Yaşanan felaketler bize gösteriyor ki geçmiş yıllarda bu konulara hiç önem verilmemiş. Kaçak, usulsüz ve çürük yapılan böyle binalar şimdi hepimizin kabusu. Önümüzde böyle bir gerçek varken hala yeterli önlem alınmaması, üstüne üstlük birde imar affı çıkarılarak böyle binaların yasal hale getirilmesine ne demeli peki. İstediği kadar sağlam olsun, gökyüzünü delen koca binaların çok büyük bir deprem karşısında hiç yıkılmayacağının garantisi var mı?

Yani arkadaşlar bu işin okumayla, tecrübeyle, en iyisi olmakla alakası yok. Vicdanla, Ahlakla, Namusla alakası var. Evet günümüzdeki sistemi anlattım ama bu sistemde bile birileri kurduğu çarkı istediği gibi oynatmıyor mu sanıyorsunuz.

Peki suçlu kim???

Artık onu da siz bulun...

Burası kendi inşaatımız bu arada, kendimize yapıyoruz. İnşallah Rabbim oturmayı da nasip eder.